Medische zaken

Sporters dienen een dispensatieverzoek in bij de bondsarts. Voor het zwemmen geldt dat een aanvraag minstens een maand voor de verwachte wedstrijddatum ingediend moet worden (zie reglement D zwemmen artikel 10.8). Het dispensatieverzoek wordt door de bondsarts, de verantwoordelijke voor reglementzaken en bij een dispensatieaanvraag voor waterpolo een waterpoloscheidsrechter, beoordeeld. De beoordeling vindt plaats op basis van een toegestuurde foto en eventueel een verklaring van arts of fysiotherapeut. Wanneer de bondsarts vaststelt dat met het hulpmiddel mag worden gespeeld of gezwommen, wordt er een dispensatieverklaring opgesteld. Spelers dienen dit document, desgewenst, te tonen aan de betreffende scheidsrechter.
Dispensatie wordt alleen verleend in geval van een permanente medische indicatie.

Voor welke sporters binnen de KNZB is sportmedisch onderzoek dan wel nuttig:

• voor geoefende sporters van 35 jaar en ouder. Dit geldt zeker voor sporters die meer willen gaan trainen dan zij gewend zijn.
• voor mensen, die beginnen met één KNZB sporttak, ouder zijn en een slechte conditie hebben.
• voor sporters met een ziekte, vooral bij hartproblemen, diabetes, chronische longproblemen.

Een sportkeuring is voor alle KNZB sporttakken niet verplicht.

Een sportmedisch onderzoek kan veilig en goed gedaan worden bij een sportarts in een sportmedische instelling in de buurt (al of niet verbonden aan een ziekenhuis). Iedereen kan zelf rechtstreeks een afspraak maken. Tevoren de huisarts bezoeken is hiervoor niet nodig.

Kijk voor uitgebreide informatie op sportzorg.nl.

Het TeamNL centrum regelt de sportmedische begeleiding in de dagelijkse trainingssetting (fysiotherapie- en arts-uren rondom de trainingen en eventuele inloopspreekuren). Wanneer je echter door een (stevige) blessure in een zogenaamd curatief (behandel) traject komt, bijvoorbeeld bij een fysiotherapeut dan wordt er een beroep gedaan op de verzekerde zorg zoals afgesloten in jouw persoonlijke zorgverzekering. Hetzelfde geldt voor extra noodzakelijke consulten bij de sportarts met eventuele verwijzing naar een medisch specialist en de jaarlijkse topsport medische keuring die jullie binnen het TeamNL Centrum moeten ondergaan.

De sportarts is erkend als medisch specialist. Dit betekent dat je als sporter in geval van een blessure eerst een verwijzing vanuit de huisarts nodig hebt richting de sportarts. Het is aan te raden bij je huisarts aan te geven dat je een topsporter bent. Doordat de sportarts als medisch specialist wordt erkend vallen de vergoedingen binnen de basisverzekering. Dit betekent dat er bij een blessureconsult in eerste instantie een beroep zal worden gedaan op het eigen risico (in 2025 ook vastgesteld op 385 EUR). Advies is dan ook om als topsporter je eigen risico niet vrijwillig omhoog te zetten. Overigens geldt er geen eigen risico indien je jonger dan 18 jaar bent.

Voor sportkeuringen is er geen verwijzing van de huisarts nodig, daarvoor kun je rechtstreeks terecht bij de sportarts. Advies is om naar een sportarts te gaan die een erkenning heeft van een landelijke koepel (Federatie van Sportmedische Instellingen). Let er daarbij wel op dat je zorgverzekeraar ook een contract heeft met de betreffende instelling anders loop je de vergoeding misschien mis. Dit kun je bij je eigen zorgverzekeraar navragen. Sportkeuringen worden niet automatisch vergoed, ook hiervoor dien je goed aanvullend verzekerd te zijn.

Sporters die onder de vlag van de KNZB uitkomen bij een internationale wedstrijd, dienen altijd een sportmedisch onderzoek te overleggen. Dit is minimaal basis plus sportmedisch onderzoek (ongeveer 200 euro), op indicatie/aanvraag van de begeleidende medische staf van het programma wordt deze eventueel uitgebreid met een fietstest met of zonder ademgasanalyse (ongeveer 375 euro).

Het TeamNL centrum heeft goede contacten met een huisarts in de regio. Om goede en snelle zorg te kunnen garanderen is het van groot belang dat je daar ingeschreven staat.

In principe kan iedere wedstrijdsporter die deelneemt aan een onder verantwoordelijkheid van de KNZB en/ of één of meer van haar leden georganiseerde wedstrijd en/of lid zijn van de KNZB, dan wel van een bij de KNZB aangesloten organisatie gecontroleerd worden op doping. Het dopingreglement is tevens van toepassing op trainers, coaches, begeleiders, artsen, teamleiders en club- en bondsbestuurders die bij de KNZB en/ of één van haar leden zijn aangesloten.

Bij de dopingcontroles is het niet van belang of een deelnemer de bedoeling had zijn of haar prestaties te verbeteren. Het is al voldoende als een verboden stof wordt aangetroffen in de urine of het bloed. Deze overtreding zal bestraft worden.

Een sporter is altijd zelf verantwoordelijk voor wat er in zijn of haar lichaam bevindt. Het is daarom van belang om altijd goed te controleren of middelen, die gebruikt worden, op de dopinglijst voorkomen. Dit geldt zowel voor medicatie welke door een arts worden voorgeschreven of om een middel dat je bij de drogist hebt gekocht: in beide kunnen dopinggeduide stoffen voorkomen!

Doping wordt dus niet altijd bewust gebruikt maar je bent wel zelf verantwoordelijk. Om uit te sluiten of je een middel wel of niet veilig kunt gebruiken kun je deze checken in de dopingwaaier app of op website van de dopingwaaier.

Komt het toch voor dat je als sporter, vanwege een ziekte of aandoening, medicatie moet gebruiken welke op de dopinglijst staat, dan moet je hiervoor dispensatie aanvragen. Het is afhankelijk wat voor 'soort' sporter je bent bij wie de dispensatie moet aanvragen. Er zijn 3 groepen:

1. Sporters die in de Internationale Testing Pool zitten:
2. Sporters die in de Nationale Testing Pool zitten; en
3. De overige sporters.

Ad1.
Dit betreft sporters die door de FINA en/ of LEN tot de absolute top worden gerekend. Zij worden door de FINA en/ of LEN op de hoogte gesteld dat zij whereabouts moeten aanleveren.

Ad 2.
Dit betreft sporters die niet tot de eerste categorie behoren, maar wel in Nederland in de Nationale Testing Pool zitten. Ook zij zijn hiervan op de hoogte, je hebt een brief ontvangen van de Dopingautoriteit.

Ad 3.
Voor de derde groep is de aanvraag van dispensatie afhankelijk aan het soort wedstrijd waaraan je deelneemt (internationaal of nationaal) en of de wedstrijd eventueel erkend is door de FINA / LEN.

Voor meer informatie of het aanvragen van een dispensatie kijk op de pagina van de dopingautoriteit.

• Zoals gezegd kan iedereen gecontroleerd worden op het gebruik van dopinggeduide middelen. In Nederland wordt het merendeel van de dopingcontroles afgenomen door de Dopingautoriteit. Bij dopingcontroles worden urinemonsters en in sommige gevallen bloedmonsters afgenomen. Voor beide controles heeft de dopingautoriteit informatieve filmpjes gemaakt. Klik op dopingcontrole urine of bloed voor de filmpjes.
  

• Het is van belang dat je als sporter goed op de hoogte bent van je rechten en plichten. Op die manier ben je goed voorbereid op een eventuele controle.

De KNZB vindt het belangrijk dat we proberen een schone zwemsport te houden. Daarom geven we de diverse Nationale selecties van de KNZB voorlichting over doping.

Maar ook sporters die niet in een Nationale KNZB selectie zitten kunnen gecontroleerd worden. Het is dan ook van belang dat je goed op de hoogte bent. De dopingautoriteit heeft een e-learningplatform. Via dit platform stoom je jezelf klaar voor het beoefenen van een schone sport. De KNZB adviseert alle sporters, trainers en ouders om de e-learning te doen. Meer informatie over diverse e-learnings klik hier.

Be PROUD is een programma opgezet door de Dopingautoriteit, in samenwerking met NOC*NSF, (ex-)topsporters en trainers/ coaches. Be Proud staat voor het recht op een schone sport. Voor meer informatie over Be PROUD kijk hier.

Ook de KNZB is partner van het Be Proud programma.

Meld overtredingen bij het Meldpunt DopingSport is veel te mooi voor doping. Iedereen kan bijdrage aan een schone sport met behulp van de volgende tips:

Tip 1. Download de Dopingwaaier App
​De dopingwaaier App is de belangrijkste app voor een dopingvrije sport. Je kunt hiermee je geneesmiddelen en voedingssupplementen controleren, de dopingregels nalezen, de dopingcontrolevideo bekijken en nog veel meer! de ap is ook te gebruiken via www.dopingwaaier.nl

Tip 2. Controleer al je geneesmiddelen
Geneesmiddelen kunnen dopingstoffen bevatten. Ook als ze zijn voorgeschreven door een arts! Zorg dus altijd dat je weet welke geneesmiddelen je gebruikt, wat erin zit en of ze zijn toegestaan.

Tip 3. Vraag zo nodig een dispensatie aan
Heb je volgens je arts een geneesmiddel nodig dat dopingstoffen bevat? Dan kun je daar een medische dispensatie voor aanvragen. Meestal wordt dat goedgekeurd. Dan heb je officieel toestemming om het geneesmiddel te gebruiken. Hier kun je een aanvraag indienen.

Tip 4. Gebruik alleen NZVT-goedgekeurde voedingssupplementen
Voedingssupplementen kunnen vervuild zijn met dopingstoffen. Dit geldt dus ook voor vitaminepillen en eiwitshakes! Daarom bestaat het Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport (NZVT). Dit systeem controleert voedingssupplementen op de aanwezigheid van dopingstoffen. Komt een voedingssupplement schoon uit de test? Dan mag het op de NZVT-lijst.

Tip 5. Weiger nooit een dopingcontrole
Wordt je aangewezen voor een dopingcontrole? Dan ben je altijd verplicht om deze te ondergaan. Ook als het moment niet goed uitkomt. Heb je commentaar op de controle? Schrijf dit dan direct op het dopingcontroleformulier.

Tip 6. Gebruik geen drugs
Drugs zoals cannabis, XTC en cocaïne staan op de dopinglijst. Deze drugs zijn vaak nog lange tijd in je lichaam te vinden. Dat geldt zeker voor cannabis. Het laboratorium kan dat soms een maand na gebruik nog opsporen in je urine. En test je bij een dopingcontrole binnen wedstrijdverband op drugs? Dan maak je een dopingovertreding.

Tips 7. Wordt supporter van schone sport
Jij hebt het recht op schone sport. Zodat jouw moment echt iets betekent. En daar moeten we samen voor zorgen. Sluit je daarom aan bij Be PROUD en wordt onderdeel van een groot en krachtig team. Trotse supporters van schone sport!

Tip 8. Meld overtredingen bij het Meldpunt Doping
De opsporing van dopingovertredingen is erg belangrijk voor een schone sport. jouw informatie kan hierbij helpen! Bij het Meldpunt Doping van de Dopingautoriteit kun je vertrouwelijk informatie geven over (mogelijke) dopingovertredingen. Dit kan op naam, maar ook anoniem.

Tip 9. Vul je whereabouts goed in
Heb je een whereaboutsverplichting? Lever dan tijdig en correct je whereabouts aan. Zorg dat je gegevens altijd up-to-date zijn en voorkom 3 whereaboutsfouten binnen 12 maanden.

Nieuwe dopinglijst per 1 januari 2024
De nieuwe WADA dopinglijst is van kracht gegaan op 1 januari 2024.

De belangrijkste verandering uit de recente jaren is nog steeds de verandering dat voor (middelen met) formoterol niet langer dispensatie hoeft te worden aangevraagd wanneer de voorgeschreven dosering onder de 54 microgram per 24 uur blijft. Is de dosering groter, dan is dispensatie ook in 2018 noodzakelijk, maar in de meeste gevallen blijft de voorgeschreven dosering daaronder.

Het is voor alle aanvragen van belang dat ze vergezeld worden van brieven van behandelend artsen/specialisten waarin de behandelwijze, medicatie en dosering wordt uitgelegd.

Dispensatie
Wanneer je om medische redenen medicijnen gebruikt die op de dopinglijst staan, kan je daar dispensatie voor aanvragen. In de praktijk komt het het vaakst voor dat het gaat over:

• anti-astmamiddelen als fenoterol en terbutaline;
• methylfenidaat (bijv. Concerta of Ritalin) voor ADHD;
• insuline (in het geval van diabetes); of
• bloeddrukmedicijnen (zoals diuretica en in sommige takken van sport bètablokkers).

In principe kan voor elk geneesmiddel dispensatie worden aangevraagd.

Voor wie en waar?

Wie moeten er dispensatie aanvragen? En waar moet je dispensatie aanvragen? Die vragen zijn niet altijd even makkelijk te beantwoorden. Grofweg kan er onderscheid gemaakt worden in drie groepen:

1. Sporters die in de Registered Testing Pool van de Internationale Federatie zitten.
2. Sporters die in de Registered Testing Pool van de Dopingautoriteit zitten; en
3. De overige sporters.

Ad1.
Voor de eerste groep zijn de regels betrekkelijk simpel. Het gaat hier om sporters die door hun Internationale Federatie (IF) tot de absolute top worden gerekend. Normaliter worden zij daar ook door hun IF van op de hoogte gesteld en zullen zij bijvoorbeeld ook whereabouts moeten aanleveren bij de IF, meestal via ADAMS. Voor hen geldt dat zij bij hun IF dispensatie moeten aanvragen. Indien de IF niet beschikt over een eigen dispensatiesysteem, dan moeten zij nationaal aanvragen.

Ad 2.
De tweede groep bestaat uit sporters die niet tot de eerste categorie behoren, maar die wel in Nederland in de Registered Testing Pool van de Dopingautoriteit zitten. Ook zij zijn hiervan op de hoogte: zij hebben een brief van de Dopingautoriteit gehad dat ze tot die groep behoren en hebben tevens een whereaboutsverplichting. Voor hen geldt dat ze voorafgaande aan het medicijngebruik dispensatie moeten aanvragen. Overigens is het in de meeste gevallen zo, dat als zij nationale dispensatie hebben en vervolgens in de Registered Testing Pool van de Internationale Federatie terecht komen, ze alsnog internationaal dispensatie moeten aanvragen.

Ad 3.
Voor de derde groep is de situatie iets ingewikkelder.
Als ze in internationale wedstrijden uitkomen, dan moeten die sporters eerst kijken of die internationale wedstrijd (let op: dat kan ook in Nederland zijn!) door de Internationale Federatie (IF) is erkend als International Event. Als dat zo is, dan moeten ze internationaal bij de IF hun dispensatieverzoek indienen (let wel: dit verzoek moet minimaal 21 dagen voor een International Event worden ingediend).

Is dat niet het geval, dan kunnen ze vooraf hun verzoek nationaal indienen. De sporter kan er ook voor kiezen pas dispensatie aan te vragen na een dopingcontrole of nadat hij of zij positief is bevonden bij een dopingcontrole. Echter, in dat geval bestaat er natuurlijk altijd het risico dat een verzoek wordt afgewezen.

Indien een sporter niet uitkomt in internationaal verband en niet tot de Registered Testing Pool van de Dopingautoriteit behoort, dan kan hij of zij eventueel dispensatie aanvragen bij de Dopingautoriteit. Dit is echter niet verplicht. Ook hier kan de sporter ervoor kiezen pas dispensatie aan te vragen nadat hij of zij positief is bevonden bij een dopingcontrole met het risico dat een verzoek kan worden afgewezen.

Procedure

De dispensatieprocedure dient te worden opgestart door via deze website een nieuw verzoek in te dienen. Ga hiervoor naar Aanvraag indienen.

Nadat het aanmeldingsformulier is ingevuld, krijgt u per e-mail een inlognaam en een wachtwoord toegestuurd waarmee via een beveiligde database kan worden ingelogd. Kies daarvoor “Inloggen”.

Het invullen van de medische gegevens kan samen met de behandelend arts gedaan worden. Op het moment dat u en uw behandelend arts alle medische gegevens hebben ingevuld, wordt automatisch een officieel dispensatieformulier gegenereerd. Dit officiële dispensatieformulier dient uitgeprint en ondertekend te worden door zowel u (of een ouder of voogd in het geval van een minderjarige onder de 16 jaar) als uw behandelend arts. In verband met de rechtsgeldigheid, zal het dispensatieverzoek uitsluitend in behandeling worden genomen wanneer het originele en ondertekende formulier per post is ontvangen door de GDS-commissie. Behalve dit ondertekende formulier, dient er ook aanvullende medische informatie te worden opgestuurd op basis waarvan de GDS-commissie kan beoordelen waarom de medicatie is voorgeschreven.

Wat moet er worden meegestuurd?

Voor dispensaties dient uitgebreide aanvullende medische informatie separaat te worden meegestuurd, zoals:

• Recente brief van de behandelend arts/specialist met details over diagnose, therapiebeleid en behandeling;
• Diagnostische criteria op basis waarvan de diagnose is gesteld;
• Kopie van gegevens uit het medisch dossier waaruit blijkt dat bovengenoemde criteria bij u aanwezig zijn;
• Eventueel relevante aanvullende informatie uit het medisch dossier, zoals bijvoorbeeld informatie waaruit blijkt dat andere (niet verboden) medicatie geen effect heeft gehad;
• Eventuele testresultaten;
• Eventuele vervolgafspraken;
• Relevante medische geschiedenis;
• Relevante resultaten klinisch onderzoek.

Voor terbutaline of fenoterol (en voor formoterol wanneer er meer is voorgeschreven dan 54 microgram per 24 uur) moeten daar dan in elk geval resultaten van een recente longfunctietest met (minimaal) FEV1-bepaling, gevolgd door ofwel een verbetering in de longfunctie door gebruik van een bèta-2 agonist ofwel een verslechtering door een provocatietest bij.

Voor methylfenidaat (of andere medicatie bij AD(H)D) is een verklaring van alleen de huisarts doorgaans niet voldoende. De aanvullende informatie (liefst van een specialist) moet recent zijn, en ingaan op zaken als behandelplan en een duidelijke dosering bevatten, evenals onderbouwing van de diagnose.

Adres

Het ondertekende formulier en de aanvullende informatie moeten vervolgens per post worden verzonden aan:

GDS-secretariaat
Postbus 5000
2900 EA Capelle a/d IJssel

(NB Het is dus niet voldoende het formulier in te vullen via de website. Pas als we alle papieren per “gewone” post op dit adres hebben ontvangen, kan de aanvraag in behandeling worden genomen).

Afhandeling

De GDS-commissie bestaat uit vijf onafhankelijke artsen die op basis van de volgende criteria beslissen of de sporter het dopinggeduide geneesmiddel mag gebruiken:

• Heeft de sporter het geneesmiddel daadwerkelijk nodig?
• Bestaat er een alternatief geneesmiddel zonder doping?
• Levert het gebruik van het geneesmiddel additionele prestatieverbetering op?
• Is het gebruik van het geneesmiddel het gevolg van eerder gebruik van een dopinggeduid geneesmiddel?

De GDS-commissie neemt haar besluiten op basis van de informatie die u aanlevert. Na ontvangst van de volledige en ondertekende aanvraag zal de commissie bepalen of er aan de internationale eisen wordt voldaan. De sporter zal het oordeel na uiterlijk drie weken per post ontvangen. Voor niet volledig elektronisch ingevulde of onvolledig ingevulde formulieren kan de afhandelperiode oplopen.

Nadat de dispensatiecommissie een beslissing heeft genomen over het gebruik van het dopinggeduide geneesmiddel, zal een officieel beslissingsformulier worden opgemaakt. Dit beslissingsformulier wordt altijd verzonden aan de sporter, de nationale sportbond, de internationale sportbond, WADA en de afdeling Controle van de Dopingautoriteit. U hoeft dus niet zelf het beslissingsformulier door te sturen aan een organisatie.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met gds@dopingautoriteit.nl.